Nietolerancja laktozy, czyli cukru istniejącego w mleku, to sama z najczęściej spotykanych nietolerancji pokarmowych. Dochodzi do niej wtedy, jak w systemie brakuje laktazy – enzymu koniecznego do rozkładu laktozy. Wówczas po spożyciu mleka czy różnych produktów zawierających laktozę pojawiają się dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Jakie są przyczyny oraz objawy nietolerancji laktozy? Na czym polega leczenie? Nietolerancja laktozy to niewłaściwa reakcja organizmu, która pojawia się po spożyciu produktów zawierających laktozę – cukier mleczny. Etiologią tego sposobie nietolerancji pokarmowej jest brak (alaktazja) czy deficyt (hipolaktazja) laktazy – enzymu trawiennego, który jest konieczny do dobrego rozkładu laktozy na glukozę oraz galaktozę. Jak w systemie brakuje laktazy, laktoza nie może zostać rozłożona oraz ulega fermentacji bakteryjnej w jelicie grubym. W konsekwencji rozpoczynają się kwasy oraz gazy, które wywołują wzrost ciśnienia osmotycznego treści jelitowej i działają drażniąco na błonę śluzową, czego konsekwencją są przykre dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Nietolerancja laktozy – przyczyny
Najpopularniejszą etiologią nietolerancji laktozy jest pierwotny (dziedziczny) deficyt laktazy (inaczej hipolaktazja dorosłych). Istotą dolegliwości jest postępujące już od 2 roku życia (i czasem nawet wcześniej) zmniejszanie się aktywności laktazy, która ma najwyżej 5 proc. wyjściowej aktywności. Objawy tego typie nietolerancji cukru mlecznego rzadko występują u dzieci oraz dzieci. Najczęściej pojawiają się właśnie w wieku dojrzewania czy u dorosłych. Nietolerancja laktozy typu dorosłych jest wywołana polimorfizmem genu LCT (genu laktazy). Choroba jest dziedziczona recesywnie. Nietolerancja laktozy może być także efektem alaktazji, czyli wrodzonego niedoboru laktazy. Etiologią dolegliwości jest uwarunkowany genetycznie wrodzony defekt metaboliczny, który sprawia, iż organizm nie może wytwarzać laktazy. W ostatnim wypadku objawy nietolerancji pojawiają się u maluchów już po pierwszym dostarczeniu mleka mamy czy modyfikowanego mleka zawierającego laktozę. Choroba że być przekazana potomstwu. Do tego typu nietolerancji pokarmowej może wywołać również wtórny (nabyty) deficyt laktazy (przejściowy czy utrwalony deficyt tego enzymu). Jest on efektem chorób czy innych elementów, które prowadzą do uszkodzenia nabłonka oraz kosmków jelitowych, produkujących laktazę, np.:
•choroba Leśniowskiego-Crohna (zwłaszcza w fazie ostrej oraz w stanie mienia w stan remisji)
•martwicze zapalenie jelita
•choroba Whipple’a
•zespół krótkiego jelita
•choroby żołądkowo-jelitowe, np. ostra czy przewlekła laksacja – spowodowana przez bakterie (najczęściej Escherichia coli oraz Salmonella) czy mikroorganizmy (zazwyczaj rotawirusy oraz adenowirusy)
•zakażenia pasożytnicze przewodu pokarmowego: lamblioza, tasiemczyca
•celiakia;
•choroba Duhringa (skórna manifestacja nietolerancji glutenu)
•alergia pokarmowa, np. alergia na białko mleka krowiego czy soi;
•mukowiscydoza;
Nietolerancja laktozy – objawy
Objawy nietolerancji laktozy są niespecyficzne oraz przypominają objawy wielu wad przewodu pokarmowego (zwłaszcza zespołu jelita drażliwego). Pojawiają się bowiem:
•biegunki (stolce mają charakterystyczny kwaśny zapach);
•wzdęcia
•bóle brzucha
„przelewanie” w jamie brzusznej
•oddawanie nadmiernej ilości gazów
•kolki
•wymioty oraz mdłości (u pewnych);
Stopień nasilenia tych symptomów w głównej mierze zależy od ilości spożytej laktozy (im większa ilość, tym dowody są bardziej nasilone), a również od stopnia niedoboru laktazy oraz formie spożytego pokarmu zawierającego laktozę.
Należy zaznaczyć, iż objawy nietolerancji laktozy pojawiają się najczęściej po paru czy nawet kilkunastu godzinach od spożycia tego cukru. W kontaktu z tym cierpiący często nie widzą związku między dolegliwościami a spożywaniem mleka a jego przetworów.
Nietolerancja laktozy – leczenie
W wypadku wrodzonego niedoboru laktazy leczenie polega na dożywotnim wyeliminowaniu z diety produktów, które zawierają cukier mleczny. Chorzy z wrodzonym niedoborem laktazy nie tolerują nawet minimalnych ilości pożywienia zawierającego laktozę, a nieleczona choroba może zagrażać ich byciu. Przy pierwszym niedoborze laktazy leczenie może polegać na całej eliminacji z jadłospisu produktów zawierających laktozę czy ograniczeniu ich spożywanej ilości. W pewnych wypadkach do diety można włączyć pastylki z laktazą. Podobnie jak w wypadku wrodzonego niedoboru laktazy, zasad diety przy nietolerancji laktozy należy przestrzegać przez całe życie. W wypadku wtórnej nietolerancji laktozy kuracja obejmuje okresową eliminację produktów zawierających cukier mleczny, a u dzieci oraz małych dzieci zastosowanie mieszanek mlecznych bezlaktozowych. Dieta przy nietolerancji laktozy powinna być używana do czasu, aż nie zostanie wyleczona choroba, która spowodowała uszkodzenie nabłonka jelita (wyjątek może być np. choroba Leśniowskiego-Crohna). Po jego zregenerowaniu objawy nietolerancji powinny ustąpić. Wówczas można powrócić do codziennej diety.
