Pierwszy rok życia to czas bardzo intensywnego rozwoju dziecka. Niemowlę nabywa wiele nowych umiejętności, zaczyna nawiązywać interakcje z innymi członkami rodziny, kształtuje się u niego rozwój mowy, a także motoryki dużej (siedzenie, raczkowanie, chodzenie) oraz małej (ruchy precyzyjne). Jednym z zadań rodziców jest obserwowanie postępów malucha, ponieważ opóźnienie w rozwoju psychomotorycznym może świadczyć o poważnych problemach zdrowotnych. Każde dziecko rozwija się w innym tempie, do zobiektywizowania postępów służą jednak tzw. kamienie milowe, czyli konkretne umiejętności, które dziecko powinno nabyć w danym przedziale wiekowym.
Unoszenie główki
Samodzielne podnoszenie główki to pierwszy kamień milowy w rozwoju niemowlęcia. Zdrowe dzieci powinny unosić głowę przez co najmniej minutę leżąc na brzuchu najpóźniej do 3 miesiąca życia. Około miesiąc później powinny samodzielnie utrzymywać główkę prosto w pozycji pionowej. Naturalnym następstwem tej nowej umiejętności są próby unoszenia klatki piersiowej, które powinny zakończyć się powodzeniem najpóźniej do 6 miesiąca życia.
Siedzenie
Powyżej 4 miesiąca życia dziecko uczy się siadać. Przyjmuje się, że dzieci 7-miesięczne powinny być w stanie siedzieć podparte z tyłu na wyprostowanych rączkach, a do 9 miesiąca powinna wykształcić się umiejętność siedzenia bez podparcia.
Raczkowanie i chodzenie
Rozwój chodu u dzieci następuje w bardzo zróżnicowanym tempie. Pierwszym etapem jest umiejętność stania z podparciem, która u niektórych niemowląt pojawia się po 5 miesiącu życia, może jednak rozwinąć się dopiero w połowie 11 miesiąca. Ważnym kamieniem milowym jest raczkowanie. Niektóre dzieci pierwsze próby przemieszczania się na czterech kończynach podejmują już w 6 miesiącu życia, jednak brak tej umiejętności powinien nas niepokoić dopiero u dzieci 13-14 miesięcznych. Kolejnym etapem jest chód z pomocą, przy meblach lub przytrzymywaniu przez rodziców. Umiejętność samodzielnego chodzenia powinna rozwinąć się u malucha pomiędzy 8 a 18 miesiącem życia.
Motoryka mała
Powyżej 3 miesiąca życia dziecko zaczyna sięgać ku wiszącym przedmiotom. Wraz z potrzebą ich chwytania następuje rozwój ruchów precyzyjnych. Pomiędzy 4 a 5 miesiącem życia dziecko posługuje się chwytem prostym, zwanym też małpim, czyli łapie przedmioty całą dłonią, łącznie z kciukiem. Kolejnym etapem jest chwyt dłoniowy, którym niemowlę posługuje się około 6 miesiąca. Na tym etapie nie używa ono kciuka, ale uruchamia już staw łokciowy do procesu chwytania. Chwyt nożycowy, rozwijający się między 6 a 8 miesiącem to etap, kiedy małe przedmioty chwytane są pomiędzy kciukiem a bokiem podkulonego palca wskazującego. Najbardziej zaawansowany jest chwyt pęsetkowy, w którym dziecko uczy się przeciwstawiać kciuk. Powinien on rozwinąć się do 10 miesiąca życia.
Rozwój mowy
Dźwięki wydawane przez niemowlę w pierwszych miesiącach życia nazywamy głużeniem lub gruchaniem. Są one odruchem bezwarunkowym, to znaczy, że występują również u dzieci z wadami narządu słuchu. Dopiero kolejne etapy mowy są dowodem na prawidłowy rozwój tego zmysłu. Tak zwane gaworzenie, czyli naśladowanie słyszanych dźwięków, powinno pojawić się pomiędzy 6 a 12 miesiącem życia. Po 9 miesiącu może rozwinąć się także echolalia, czyli powtarzanie całych wyrazów, jednak bez zrozumienia ich treści. Pierwsze wyrazy dzieci wypowiadają świadomie najczęściej dopiero po 12 miesiącu życia. Pełen rozwój mowy powinien nastąpić do 2 roku życia.
Rozwój fizyczny dziecka
Oprócz rozwoju psychomotorycznego, bardzo ważne jest również monitorowanie prawidłowego rozwoju fizycznego dziecka. Zdrowe niemowlę powinno podwoić swoją masę urodzeniową do 5 miesiąca życia, a potroić przed 1 rokiem. Pomiędzy 4 a 12 miesiącem rozpoczyna się ząbkowanie. Czas wyrzynania się poszczególnych ząbków jest bardzo zróżnicowany u poszczególnych dzieci, zawsze jednak wiąże się z dyskomfortem i bólem u malucha, może także powodować problemy z karmieniem, a nawet podwyższoną temperaturę. Aby złagodzić dolegliwości związane z bolesnym ząbkowaniem warto zastosować specjalny żel na ząbkowanie np. Anaftin® Baby. To bioadhezyjny żel doustny. Szybko tworzy niewidoczną warstwę chroniącą dziąsła przed dyskomfortem i bólem. Jego naturalne składniki pomagają zmniejszyć ból i zaczerwienienie zmienionych miejsc, a aplikator wyposażony w silikonowe wypustki łagodnie masuje dziąsła zmniejszając dyskomfort i objawy związane z ząbkowaniem.
Rozwój fizyczny oraz psychomotoryczny dziecka powinien być regularnie oceniany przez lekarza podczas badań bilansowych. Należy pamiętać, że tempo rozwoju dziecka jest kwestią indywidualną i nieznaczne opóźnienie w stosunku do rówieśników nie musi świadczyć o problemach zdrowotnych. Należy być natomiast wyczulonym na zahamowanie rozwoju u dziecka dotychczas rozwijającego się prawidłowo, a także na znaczne opóźnienia w pojawieniu się kamieni milowych. Wszystkie wątpliwości należy bezzwłocznie konsultować z pediatrą, gdyż niezwykle ważne jest szybkie wykrycie problemu oraz wprowadzenie leczenia i rehabilitacji.
